Πόσες φορές ως γονείς δεν έχετε δώσει την ίδια απάντηση στα παιδιά σας; Αναρωτηθήκατε ποτέ αν το παιδί σας μ’ αυτό τον τρόπο εκδηλώνει την αγωνία του απέναντι σε μια φοβική κατάσταση ή ερέθισμα;
Πώς τελικά δημιουργούνται οι παιδικοί φόβοι και με ποιόν τρόπο μπορούν να αντιμετωπιστούν; Φόβος είναι η δυσάρεστη συναισθηματική αντίδραση σε κάποιον πραγματικό ή αναμενόμενο κίνδυνο. Είναι μια σφοδρή αρνητική θυμική αντίδραση προς αντικείμενα, πρόσωπα ή καταστάσεις που αποτελούν απειλή-κίνδυνο για την ψυχοσωματική υπόσταση του ατόμου. Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν εγγενείς ενστικτώδεις φόβοι, ειδικώς για ορισμένα και συγκεκριμένα ερεθίσματα (σκοτάδι, ζώα) αλλά μια ενστικτώδης προδιάθεση και ικανότητα να αντιδρούμε στο άγνωστο, στο ασυνήθιστο, στο απροσδόκητο. Οι ειδικοί φόβοι είναι επίκτητοι και έχουν ως πηγή :
- Την άμεση εμπειρία του παιδιού με το φοβικό ερέθισμα.
- Την τοποχρονική συνεξάρτηση ανάμεσα σ’ ένα ουδέτερο ερέθισμα και σε μια άλλη φοβική αντίδραση, κατά το πρότυπο της κλασικής εξαρτημένης μάθησης.
- Την παρατήρηση φοβικών αντιδράσεων που εκδηλώνουν άλλα πρόσωπα στο περιβάλλον του παιδιού και τη μίμηση προτύπων κατά το πρότυπο της κοινωνικής μάθησης.
- Την μετατόπιση ενός φόβου που προκαλεί μια φοβική πραγματική πηγή σε ένα ουδέτερο ερέθισμα, κατά το πρότυπο της υποκατάστασης του Freud.
Τι φοβούνται όμως τα παιδιά;
Τα παιδιά στη βρεφική ηλικία φοβούνται κυρίως :
- Απώλεια στήριξης
- Οξύ κρότο
- Φόβο αποχωρισμού από τη μητέρα
- Φόβο για άγνωστα πρόσωπα
Στην προσχολική ηλικία οι φόβοι εντοπίζονται κυρίως :
- Ανησυχία για το άγνωστο και το ξαφνικό
- Μεγάλα ζώα που δαγκώνουν (π.χ σκύλος…)
- Ύψη
- Καταιγίδες
- Γιατρός
- Σκοτάδι (μάγισσες, τέρατα…)
- Ισχυροί θόρυβοι
- Προσωπική αποτυχία
Η ηλικία έναρξης διαφέρει ανάλογα με το είδος της φοβίας. Στην ηλικία των 7 ετών τα παιδιά εκδηλώνουν φόβο για ζώα, στην ηλικία των 9 ετών φόβο στη θέα αίματος. Από το 10ο έτος παρουσιάζεται μια αισθητή μείωση των φόβων και αρχίζουν να συνδέονται με ρεαλιστικούς κινδύνους. Τα συμπτώματα που παρουσιάζει ένα παιδί που φοβάται είναι κυρίως : ταχυκαρδία, εφίδρωση, ναυτία, ζάλη, αίσθημα πανικού και τρομακτικές σκέψεις.
Σας προτείνουμε κάποιες μεθόδους που φαίνονται αποτελεσματικοί για την αντιμετώπιση τους :
- Δίνουμε χώρο και χρόνο στην αγωνία του παιδιού μας
- Το ενημερώνουμε και το προετοιμάζουμε για οτιδήποτε νέο και ασυνήθες πρόκειται να του παρουσιαστεί
- Ελέγχουμε τους δικούς μας αδικαιολόγητους φόβους και εξασφαλίζουμε στο παιδί μια σταθερή και ζεστή οικογενειακή ατμόσφαιρα
- Διδάσκουμε στο παιδί τεχνικές με τις οποίες θα αντιμετωπίσει το ίδιο και ευθέως τα φοβικά ερεθίσματα
- Διαβεβαιώνουμε το παιδί ότι το φοβικό ερέθισμα δεν είναι επικίνδυνο
- Του δίνουμε ευκαιρίες να παρατηρεί παραδείγματα θαρραλέας αντιμετώπισης φοβικών ερεθισμάτων από συνομήλικους του
- Το βράδυ ξαπλώνουμε για λίγο δίπλα του και συζητάμε ή διαβάζουμε παραμύθια
Τέλος σας δίνουμε μια λίστα με βιβλία που μπορούν να δώσουν αφορμή για δημιουργική συζήτηση γύρω από το θέμα του φόβου :
- «Αφού δεν υπάρχουν δράκοι» Jack Kent
- «Το τέρας που έτρωγε σκοτάδια» Joyce Dunbar
- «Ο Μπόρις το μικρό λυκάκι» Luis Zuazua
