- Δεν γράφει πολύ καλά το ονομά του; Τι να κάνω; Μήπως να του το γράφω εγώ;
- Τι θα μπορούσα να κάνω εγώ στο σπίτι με το παιδί μου; Να του πάρω τετράδια και βιβλιά προγραφής να κάνει κάθε μέρα από λίγο;
- Του λέω να κάτσουμε να γράψουμε λέξεις και αριθμούς, να μαθαίνει σιγά σιγά και δεν θέλει, αλλά συνεχώς αντιδρά. Μόνο να παίζει θέλει! Τι θα κάνουμε του χρόνου που θα πάει δημοτικό;
- Μου ζητάει από μόνο του να γράψουμε αριθμούς και εγώ σκέφτηκα να κάνουμε και προσθέσεις. Τι άλλο μπορώ να κάνω μαζί του/της;
- Αγόρασα βιβλία για γραφή και αριθμούς για να διαβάζουμε κάθε μέρα! Το έχει βρει παιχνίδι και τα έχουμε τελειώσει σχεδόν όλα. Τώρα;
Ας τα βάλουμε σε μια σειρά, ξεκινώντας από τη θεωρία! Η γνωστική ανάπτυξη του παιδιού προσχολικής ηλικίας βασίζεται, σύμφωνα με τον Piaget, στην “πραγματική μάθηση” που συντελείται γύρω από τα πράγματα, για τα οποία δείχνει από μόνο του ενδιαφέρον και αλληλεπιδρά με αυτά, με την παρατήρηση την πρόβλεψη, την ταξινόμηση και φυσικά το παιχνίδι! Έτσι καθοδηγείται από τα δικά του ενδιαφέροντα, μπαίνοντας στην πραγματική διαδικασία ανακάλυψης της γνώσης.
Γλώσσα, γραφή και ανάγνωση
Η γλώσσα σύμφωνα με το Webster΄s Ninth New Collegiate Dictionary, είναι «οι λέξεις, η προφορά τους και οι μέθοδοι συνδυασμού τους, οι οποίες χρησιμοποιούνται και κατανοούνται». Η γραφή είναι μια κοινωνική δεξιότητα απαραίτητη στον άνθρωπο, που χρησιμοποιείται κυρίως για τη επικοινωνία και την αλληλεπιδρασή του με την εγγράμματη κοινωνία. Ο Ψυχολόγος Lev Vygotsky θεωρεί τη γλώσσα, εγγράμματη και λεκτική, ως το πιο σημαντικό εργαλείο του νου. Το παιδί ήδη από την ηλικία των 3 ετών αρχίζει να συνειδητοποιεί την φωνολογική δομή της γλώσσας και να ενδιαφέρεται για τις λέξεις και τη χρήση τους, καθώς πειραματίζεται με αυτές κατά την διάρκεια γλωσσικών παιχνιδιών. Ο γραπτός λόγος αποτελεί στοιχείο του περιβάλλοντος, καθώς βρίσκεται παντού γύρω από το παιδί και με την καθημερινή του χρήση από νωρίς αντιλαμβάνεται, ότι η γραφή είναι κάτι το διαφορετικό από την αναπαράσταση του κόσμου με την εικόνα. Σταδιακά συνειδητοποιεί, μέσω της επαφής του με τις διάφορες εκδοχές του γραπτού λόγου, ότι με πολλαπλούς τρόπους μεταφέρει μηνύματα.
Μπορούμε να μυήσουμε το παιδί στον εγγράμματο λόγο με πολλούς και ενδιαφέροντες τρόπους, που να εμπεριέχουν πραγματικό νόημα και ενδιαφέρον για το ίδιο όπως:
• Ζητάμε από το παιδί να μας βοηθάει συχνά με μία μικρή λίστα αγορών απο το σούπερ-μάρκετ, γράφοντας όπως μπορεί στην αρχή, απλές φωνολογικά λέξεις, όπως γάλα, τυρί, ψωμί κ.α.,βοηθώντας το μόνο αν μας το ζητήσει (π.χ δειχνοντάς του μία παλιά συσκευασία για να αντιγράψει την λέξη όπως μπορεί)
- Μπορεί με χαρά να γράψει το ονομά του στις προσκλήσεις των πάρτυ γενεθλιών του.
- Να το ενθαρρύνουμε να γράψει ένα μικρό γράμμα σε κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο, φυσικά πάντα με όποιο τρόπο μπορεί.
- Να παίξουμε κρυμμένο θησαυρό γραμμάτων στο αγαπημένου του παρα- μύθι ή ακόμα και στη σελίδα μιας εφημερίδας.
- Να διαβάσουμε μία συνταγή μαγειρικής και να το παροτρύνουμε να γράψει τα πιο σημαντικά συστατικά της, για την ορθή εκτελεσή της.
Μαθηματικά
Αλλά και οι μαθηματικές έννοιες είναι κρυμμένες στην καθημερινότητα των παιδιών. Η κατάκτησή τους είναι μία διαδικασία, που απαιτεί μία ολόκληρη και πρωτότυπη οργάνωση λογικών ενεργειών, για να μπορέσει να συλλάβει τις έννοιες αυτές σταδιακά. Όταν μιλάμε για καλλιέργεια της μαθηματικής σκέψης στο νήπιο, εννοούμε την υποβοηθησή του να αποκτήσει τις απαραίτητες νοητικές προϋποθέσεις, για την συστηματική κατανόηση των μαθηματικών εννοιών. Οι προηγούμενες έχουν τις ρίζες τους στις πρώτες φυσικές, γνωστικές και κοινωνικές εμπειρίες του παιδιού, τις οποίες αποκτά μέσω της αλληλεπίδρασής του με το περιβάλλον.
Σύμφωνα με τον Bruner, η οικοδόμηση λογικομαθηματικών εννοιών επιτυγχάνεται μέσα από τρία διαδοχικά στάδια:
- Το ενεργητικό, όπου οι έννοιες ανακαλούνται ως πράξεις.
- Το εικονικό, όπου η ανάκληση τους γίνεται με τη βοήθεια πραγματικών αντικειμένων.
- Το συμβολικό, όπου παρεμβάλλονται ανώτερες νοητικές επεξεργασίες και συσχετισμοί.
Συμπερασματικά, οι λογικομαθηματικές δομές συγκροτούνται με την προσωπική ενέργεια του παιδιού, αλλά χρειάζεται και η βοήθεια και ενθάρρυνση του από το άμμεσο περιβάλλον του (οικογενειακό, σχολικό).
Έτσι έννοιες όπως χώρος, χρόνος, ταξινόμηση-ομαδοποιήσεις, μετρήσεις, απαριθμήσεις-καταμετρήσεις έννοια του αριθμού κ.α. μπορούν να τα προσεγγισούν μέσα από την καθημερινοτητά του:
- Ζητήστε από το παιδί σας να σας βοηθήσει στην μέτρηση ποσοτήτων ή βάρους των υλικών μίας συνταγής.
- Ενθαρρύνετε το να σας βοηθήσει στην καταμέτρηση των πιάτων και ποτηριών για την οργάνωση τραπεζιού με καλεσμένους για το πάρτυ του.
- Παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια, που χρησιμοποιούν ζάρια, όπως: φιδάκι, γκρινιάρης και αφήστε το παιδί σας να μετρήσει τα βήματα του πιονιού του.
- Διαλέξτε όμορφα παζλ και μετρήστε μαζί του πόσα κομμάτια θα χρειαστούν για να ολοκληρωθεί.
- Μπορεί να σας βοηθήσει να καταμετρήσετε αν στο καρότσι του σούπερ-μάρκετ έχετε βάλει τη σωστή ποσότητα φρούτων που γράφει η λίστα σας.
Το οικείο περιβάλλον του παιδιού μπορεί να του προσφέρει τα κατάλληλα ερεθίσματα, για να προσεγγίσει τις έννοιες που αφορούν τη γλωσσική και λογικομαθηματική αναπτυξή του και γνώση, ώστε σταδιακά και με την κατάλληλη ενθάρρυνση να οδηγηθεί στην κατανόηση και κατακτησή τους. Ας μην ξεχνάμε ότι η γλώσσα και τα μαθηματικά αποτελούν έννοιες που οργανώνουν τη σκέψη και τη ζωή του παιδιού.
Οπότε αν ανατρέξουμε στις καθημερινές μας ασχολίες και ανακαλύψουμε που κρύβονται μέσα σε αυτές τα γράμματα και οι αριθμοί, θα μπορέσουμε να προσφέρουμε στο παιδί μία παιγνιώδη προσέγγιση της γνώσης τους, αλλά και πραγματικά δημιουργικές στιγμές μαζί του. Άλλωστε και εσείς κάποτε παίζατε κρυφτό μετρώντας από το 1 έως το 20 ή μουσικές καρέκλες όπου προσθέτατε ή αφαιρούσατε καρέκλες, ανάλογα με τον αριθμό των παικτών. Ή ακόμα και κρεμάλα ψάχνοντας μία λέξη που αρχίζει από Α….
